Narząd wzroku
Narząd wzroku mieści się w oczodole i składa się z oka i narządów oka dodatkowych.
Oko składa się z gałki ocznej i nerwu wzrokowego.
Od zewnątrz do wewnątrz:
- Rogówka: część przednia, wypukła, przeźroczysta
- Twardówka: część tylna, nieprzeźroczysta
- Naczyniówka: silnie unaczyniona. Odżywia ściany gałki ocznej.
- Ciało rzęskowe, zawiera mięsień rzęskowy, biorący udział w akomodacji oka (sprawia, że soczewka staje się bardziej lub mniej wypukła).
- Tęczówka: jest to przednia część błony naczyniowej. Zawiera źrenicę i dwa mięśnie gładkie: zwieracz źrenicy i rozwieracz źrenicy. Źrenica może zatem zmieniać swoją średnicę, jest to element akomodacji oka. Tęczówka zawiera barwnik decydujący o kolorze oczu.
- Siatkówka, część wzrokowa: zawiera receptory wzroku: czopki i pręciki.
- Czopki: odpowiadają za widzenie ostre, szczegółowe i barwne
- Pręciki: Nie zapewniają tak szczegółowego widzenia jak czopki i nie zapewniają widzenia barwnego, ale za to pozwalają na szczegółowe dostrzeganie konturów, są też wrażliwe na ruch oglądanych obiektów.
- Siatkówka, część ślepa: zawiera część rzęskową i część tęczówkową
Tylna część siatkówki to dno oka. W dnie oka leży tarcza nerwu wzrokowego. W tarczy nerwy wzrokowego znajdują się włókna nerwowe formujące następnie nerw wzrokowy. Jednocześnie, miejsce to nie zawiera receptorów wzroku (plamka ślepa).
Dno oka zawiera też plamkę żółtą, obszar zawierający najwięcej receptorów wzroku (czopków i pręcików). Obraz odbierany na obszarze plamki żółtej jest najwyraźniejszy.
- Ciecz wodnista: wypełnia przednią i tylną komorę gałki ocznej Odżywia soczewkę i rogówkę.
- Komora przednia: znajduje się pomiędzy rogówką i tęczówką.
- Komora tylna: znajduje się pomiędzy tęczówką i soczewką.
- Soczewka: przeźroczysty narząd załamujący światło, umożliwia skupienie promieni świetlnych na siatkówce.
- Ciało szkliste: utrzymuje odpowiednie ciśnienie wewnątrz gałki ocznej.
Do układu optycznego oka należy też opisana już wyżej rogówka i źrenica tęczówki. Rogówka bierze udział w załamaniu światła. Źrenica, poprzez zmianę swej średnicy reguluje dopływ światła do siatkówki.
- Mięśnie gałkoruchowe, (odpowiadają za ruchy gałki ocznej)
- Powieki
- Brwi i rzęsy
- Spojówka: jest to błona śluzowa pokrywająca wewnętrzną część powiek oraz zewnętrzną, przednią część twardówki.
- Narząd łzowy: składa się z gruczołu łzowego wytwarzającego łzy i woreczka łzowego przechodzącego w przewód nosowo-łzowy uchodzący do jamy nosowej.
Mięśnie unerwiane ruchowo przez nerw okoruchowy (nerw czaszkowy III).
- m. dźwigacz powieki górnej
- m. prosty górny
- m. prosty dolny
- m. prosty przyśrodkowy
- m. skośny dolny
Nerw okoruchowy unerwia też (przywspółczulnie) mięsień zwieracz źrenicy i mięsień rzęskowy.
Mięsień unerwiany ruchowo przez nerw bloczkowy (nerw czaszkowy IV).
- m. skośny górny
Mięsień unerwiany ruchowo przez nerw odwodzący (nerw czaszkowy VI).
- m. prosty boczny
- Nerw wzrokowy (nerw czaszkowy II): przewodzi impulsy nerwowe z siatkówki.
- Nerw okoruchowy (nerw czaszkowy III), nerw bloczkowy (IV) i nerw odwodzący (VI): nerwy te unerwiają mięśnie zgodnie z opisem w punkcie “mięśnie gałkoruchowe”.
- Nerw oczny (V1, czyli pierwsza (1) gałąź nerwu trójdzielnego (V)): unerwia czuciowo rogówkę i spojówkę.
- Nerw twarzowy (VII): unerwia przywspółczulnie gruczoł łzowy.
Tętnice:
Tętnica oczna. Jest to gałąź tętnicy szyjnej wewnętrznej. Tętnica oczna wchodzi do oczodołu przez kanał wzrokowy. Po wejściu do oczodołu tętnica oczna tworzy dwa układy:
- Układ rzęskowy (zaopatruje w krew błonę naczyniową, twardówkę, rogówkę i siatkówkę).
- Układ siatkówkowy (zaopatruje w krew siatkówkę i część nerwu wzrokowego).
Tętnica oczna zaopatruje też mięśnie gałkoruchowe.
Żyły
- Żyła oczna dolna: powstaje z sieci żylnej zbierającej krew z oczodołu. Wpada do żyły ocznej górnej.
- Żyła oczna górna: przez szczelinę oczodołową górną uchodzi do zatoki jamistej opony twardej.
- Żyła kątowa (początkowa część żyły twarzowej).
- Łzy wytwarzane są w gruczole łzowym (w górno-bocznej ścianie oczodołu). Z gruczołu wychodzą kanaliki wyprowadzające.
- Dzięki ruchom powiek łzy są rozprowadzane po przedniej powierzchni gałki ocznej.
- Łzy spływają po przedniej powierzchni gałki ocznej i docierają do korytka łzowego a następnie do jeziorka łzowego (w przyśrodkowym kącie oka).
- W trakcie zamykania powiek, łzy przemieszczają się w jeziorka łzowego do woreczka łzowego (poprzez kanaliki).
- Woreczek łzowy przedłuża się w przewód nosowo-łzowy, który odprowadza łzy do jamy nosowej (zakończenie przewodu znajduje się w pobliżu małżowiny nosowej dolnej).
Oczodół tworzony jest przez następujące kości:
- Kość czołowa
- Kość sitowa
- Kość łzowa
- Kość szczękowa
- Kość klinowa
- Kość jarzmowa
- Kość podniebienna (bardzo niewielki jej fragment)
W oczodole można dostrzec:
- Kanał wzrokowy (w kości klinowej): przechodzi tu nerw wzrokowy i tętnica oczna.
- Szczelinę oczodołową górną (w kości klinowej): przechodzą tu nerwy: oczny, okoruchowy, odwodzący, bloczkowy oraz żyły: oczna górna i oczna dolna. Niekiedy przechodzi tędy tętnica oczna.
- Szczelinę oczodołową dolną (pomiędzy kością klinową i kością szczękową). Przebiegają tu gałęzie nerwu szczękowego i gałąź dolna żyły ocznej dolnej.
Narząd słuchu i równowagi
Ucho = Ucho zewnętrzne + ucho środkowe + ucho wewnętrzne = Narząd przedsionkowo-ślimakowy.
Ucho (narząd przedsionkowo-ślimakowy) Jest narządem zmysłowym położonym głównie w kości skroniowej (części skalistej), służącym do odbioru dźwięków i informacji o położeniu ciała i zmianach położenia głowy.
Ucho zewnętrzne i ucho środkowe należą wyłącznie do narządu słuchu. Zapewniają przewodzenie fal dźwiękowych.
Ucho wewnętrzne należy zarówno do narządu słuchu jak i równowagi. Zawiera receptory słuchu i receptory równowagi.
Większość narządu słuchu (ucho środkowe, wewnętrzne i część ucha zewnętrznego) znajduje się w kości skroniowej.
- Małżowina uszna
- Przewód słuchowy zewnętrzny zakończony błoną bębenkową (“bębenkiem w uszach”).
- Błona bębenkowa (to jest oczywiście ta sama błona, którą wymieniono powyżej, przy uchu zewnętrznym).
- Jama bębenkowa – leżą w niej kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko.
- Trąbka słuchowa – łączy ucho z gardłem, służy do wyrównania ciśnień po obu stronach ucha.
- Jama i komórki sutkowe.
- Przedsionek.
- Ślimak.
- Kanały półkoliste (są 3 takie kanały). To jest narząd równowagi.
- Przewód słuchowy wewnętrzny.
Błędnik błoniasty, w uproszczeniu, “wypełnia” od środka błędnik kostny.
- Woreczek i łagiewka: zawierają nabłonek zmysłowy, odpowiadają za równowagę statyczną.
- Przewody półkoliste (są trzy, znajdują się wewnątrz kanałów półkolistych, to ważne, żeby nie pomylić przewodów z kanałami): zawierają nabłonek zmysłowy który odpowiada za równowagę kinetyczną.
- Przewód ślimakowy: zawiera narząd spiralny wypełniony płynem. Płyn drga pod wpływem fal akustycznych. Drgania przetwarzane są na impulsy nerwowe.
Ślimak wraz z przewodem ślimakowym = właściwy narząd słuchu.
Kanały półkoliste, przewody półkoliste, woreczek i łagiewka = narząd równowagi.
Ucho zewnętrzne i ucho środkowe należą wyłącznie do narządu słuchu. Zapewniają przewodzenie fal dźwiękowych.
Ucho wewnętrzne należy zarówno do narządu słuchu jak i równowagi. Zawiera receptory słuchu i receptory równowagi.
Naczynia szyi
- Tętnica szyjna wspólna. Odchodzi od łuku aorty (w przypadku tętnicy szyjnej wspólnej prawej poprzez pień ramienno-głowowy) Dzieli się na:
- Tętnicę szyjną zewnętrzną. Związana jest z unaczynieniem twarzy. Oddaje ona liczne gałęzie:
- Tętnica tarczowa górna
- Tętnica językowa
- Tętnica twarzowa
- Tętnica gardłowa wstępująca
- Tętnica potyliczna
- Tętnica uszna tylna
- Tętnica skroniowa powierzchowna
- Tętnica szczękowa.
- Tętnicę szyjną wewnętrzną. Związana z unaczynieniem mózgu. Oddaje też gałęzie, do których należy tętnica oczna zaopatrująca oczodół, oko, i część struktur jamy nosowej.
- Żyła szyjna wewnętrzna
- Żyła szyjna zewnętrzna
- Żyła szyjna przednia
Gruczoł tarczowy
- Gruczoł tarczowy (tarczyca) leży w przestrzeni środkowej szyi, do przodu i bocznie od krtani i tchawicy.
- Składa się z dwóch płatów bocznych (lewego i prawego). Płaty połączone są węziną. Płaty znajdują się po bokach od krtani, tchawicy i przełyku. Rozciągają się od chrząstki tarczowatej krtani do 6 chrząstki tchawiczej. Węzina znajduje się do przodu od tchawicy.
- Tarczyca otoczona jest torebką włóknistą, która posiada przegrody wnikające w głąb miąższu tarczycy i dzielące płaty tarczycy na zraziki.
- Miąższ tarczycy składa się z pęcherzyków, wytwarzających i przechowujących koloid. Pomiędzy pęcherzykami znajdują się komórki międzypęcherzykowe (komórki C). Wytwarzają one kalcytoninę.
Są to 4 gruczoły leżące na tylnej powierzchni płatów tarczycy.
- Gruczoły górne: lewy i prawy
- Gruczoły dolne: lewy i prawy
Gruczoły przytarczowe wytwarzają parathormon.
Unaczynienie
- Tętnica tarczowa górna i tętnica tarczowa dolna. U 5-10% populacji występuje też tętnica tarczowa najniższa.
- Żyły tarczowe: górna i dolna i najniższa.
Unerwienie współczulne i przywspółczulne:
- Nerwy i sploty tarczowe.
Droga wzrokowa, droga słuchowa i droga równowagi
Droga słuchowa to złożone, skomplikowane połączenie nerwowe ucha (wewnętrznego) z ośrodkiem słuchowym znajdującym się w korze mózgowej (w płacie skroniowym).
Uproszczona, ideowa zasada działania tej drogi wygląda następująco:
- Droga słuchowa rozpoczyna się w ślimaku (czyli w części ucha środkowego, znajdującej się wewnątrz kości skroniowej). Występują tam pierwsze neurony należące do tej drogi.
- W ślimaku znajduje się także narząd spiralny, czyli receptor słuchu. Prowadzą do niego dendryty (wypustki zbierające impulsy nerwowe) pierwszych neuronów.
- Następnie, neurony te przy pomocy aksonów (wypustek wysyłających impuls) tworzą część nerwu przedsionkowo-ślimakowego.
- Nerw przedsionkowo-ślimakowy wnika do mostu (czyli najpierw opuszcza kość skroniową i następnie wędruje do mostu).
- W moście i jego okolicach znajdują się wyspecjalizowane struktury (na przykład: wstęga boczna, jądra oliwki górnej), które umożliwiają słyszenie i lokalizację dźwięków.
- W moście aksony pierwszych neuronów łączą się synapsą z dendrytami drugich neuronów.
- Po opuszczeniu mostu i jego okolic, aksony drugich neuronów docierają już do kory mózgowej, do pierwszorzędowego ośrodka słuchu, a następnie do drugorzędowego ośrodka słuchu.
Poszczególne części ośrodków słuchu odpowiedzialne są za odbiór różnych częstotliwości dźwięków.
- W kości skroniowej znajduje się przewód słuchowy wewnętrzny. Przewód ten zawiera między innymi zwój przedsionkowy. W tym zwoju leżą pierwsze neurony drogi równowagi.
- Dendryty pierwszych neuronów prowadzą do: grzebieni bańkowych, plamki łagiewki i plamki woreczka (struktury te są receptorami równowagi, budują narząd przedsionkowy).
- Aksony neuronów zwoju przedsionkowego tworzą część przedsionkową nerwu przedsionkowo-ślimakowego (czyli VIII nerwu czaszkowego).
- Tak uformowany nerw przedsionkowo-ślimakowy wędruje do mostu, a dokładniej do jąder przedsionkowych znajdujących się w moście.
- W jądrach przedsionkowych aksony pierwszych neuronów łączą się synapsą z dendrytami drugich neuronów.
- Aksony drugich neuronów opuszczają jądra przedsionkowe w moście i biegną do rdzenia przedłużonego.
- Z rdzenia przedłużonego droga równowagi prowadzi do móżdżku (wchodzi przez konar dolny móżdżku) i tam się kończy (w korze płata grudkowo-kłaczkowego i w jądrze wierzchu). Odcinek pomiędzy mostem a móżdżkiem to droga przedsionkowo-móżdżkowa.
Droga wzrokowa przebiega następująco:
- Pierwsze neurony drogi wzrokowej to komórki dwubiegunowe siatkówki.
- Dendryty komórek dwubiegunowych siatkówki odbierają impulsy nerwowe z receptorów wzroku.
- Aksony komórek dwubiegunowych siatkówki dochodzą do denrytów komórek zwojowych siatkówki (które stanowią drugie neurony drogi wzrokowej).
- Aksony komórek zwojowych siatkówki tworzą nerw wzrokowy (n. czaszkowy II).
- Nerw wzrokowy dochodzi do skrzyżowania wzrokowego, jego włókna krzyżują się tu częściowo.
- Po opuszczeniu skrzyżowania wzrokowego aksony tworzą pasma wzrokowe, dochodzące do do ciała kolankowatego bocznego (podkorowy ośrodek wzroku) i tu łączą się synapsą z dendrytami trzecich neuronów drogi wzrokowej.
- Aksony trzecich neuronów przebiegają przez torebkę wewnętrzną i dochodzą do płata potylicznego kory mózgowej.
- W płacie potylicznym, w obszarze bruzdy ostrogowej w klinku leży korowy ośrodek wzroku.